ξανθός

Xem thêm: Ξάνθος

Tiếng Hy Lạp

Từ nguyên

Từ tiếng Hy Lạp cổ ξανθός (xanthós).

Tính từ

ξανθός (xanthós) gđ (giống cái ξανθή hoặc ξανθιά, giống trung ξανθό)

1. Vàng hoe, lanh, hung.

   ξανθά μαλλιά, όπως το μέλι ― xanthá malliá, ópos to méli ― tóc vàng hoe như màu mật ong

2. Vàng.

   ξανθό στάχυ ― xanthó stáchy ― golden ear (of corn)

Biến cách

Biến cách của ξανθός

số  cách \ giống	số ít			số nhiều
	giống đực	giống cái	giống trung	giống đực	giống cái	giống trung
nom.	ξανθός •	ξανθή • / ξανθιά •	ξανθό •	ξανθοί •	ξανθές •	ξανθά •
gen.	ξανθού •	ξανθής • / ξανθιάς •	ξανθού •	ξανθών •	ξανθών •	ξανθών •
acc.	ξανθό •	ξανθή • / ξανθιά •	ξανθό •	ξανθούς •	ξανθές •	ξανθά •
voc.	ξανθέ •	ξανθή • / ξανθιά •	ξανθό •	ξανθοί •	ξανθές •	ξανθά •
từ dẫn xuất	So sánh hơn: πιο + dạng khẳng định (v.d. πιο ξανθός, v.v.) So sánh nhất quan hệ: mạo từ xác định + πιο + dạng khẳng định (v.d. ο πιο ξανθός, v.v.)

Từ dẫn xuất

• ξανθή σταφίδα gc (xanthí stafída, “nho khô vàng”)

Tiếng Hy Lạp cổ

Từ nguyên

Không rõ. Có ít nhất hai khả năng:

1. Bắt nguồn từ tiếng Ấn-Âu nguyên thuỷ, thông qua yếu tố được nhấn mạnh *ḱsendʰ- < gốc từ *ḱas- (“trắng, vàng, xám”). Nếu khả năng này là chính xác, thì từ này giống với tiếng Latinh cānus (“trắng”) < tiếng Italic nguyên thuỷ *kaznos;
2. Từ thuần tiếng Tiền Hy Lạp, theo Beekes, cho rằng việc so sánh với tiếng Latinh là vô cớ. So sánh tương tự tiếng Hy Lạp cổ ξουθός (xouthós, “nạ vàng”).

Hơn nữa, mối liên hệ thường được khẳng định với tiếng Etrusca 𐌆𐌀𐌌𐌈𐌉𐌂 (zamθic, “golden”) có lẽ là giả mạo.

Cách phát âm

 

• IPA^{(ghi chú)}: /ksan.tʰós/ → /ksanˈθos/ → /ksanˈθos/

• (tk. 5 TCN, Attica) IPA^{(ghi chú)}: /ksan.tʰós/
• (tk. 1, Ai Cập) IPA^{(ghi chú)}: /ksanˈtʰos/
• (tk. 4, Koine) IPA^{(ghi chú)}: /ksanˈθos/
• (tk. 10, Đông La Mã) IPA^{(ghi chú)}: /ksanˈθos/
• (tk. 15, Constantinopolis) IPA^{(ghi chú)}: /ksanˈθos/

Tính từ

ξᾰνθός (xanthós) gđ (giống cái ξᾰνθή, giống trung ξᾰνθόν); biến cách kiểu 1/kiểu 2

1. Vàng (có nhiều sắc thái khác nhau), nạ vàng.
2. Công bằng, vàng hoe, lanh, hung, màu đỏ vàng (của tóc).
   • 630 TCN – 570 TCN, Sappho, Papyrus Fragments 23:

     ξάνθαι δ’ Ἐλέναι σ’ ἐίσ[κ]ην
     οὖδεν ἄεικες

     xánthai d’ Elénai s’ eís[k]ēn
     oûden áeikes

     Comparing you to golden Helen
     is not at all inappropriate

Biến tố

Biến cách kiểu 1 và 2 của ξᾰνθός; ξᾰνθή; ξᾰνθόν (Attic)

Số		Số ít				Số kép				Số nhiều
Cách/Giống		Giống đực	Giống cái	Giống trung		Giống đực	Giống cái	Giống trung		Giống đực	Giống cái	Giống trung
Nominative		ξᾰνθός xanthós	ξᾰνθή xanthḗ	ξᾰνθόν xanthón		ξᾰνθός xanthós	ξᾰνθή xanthḗ	ξᾰνθόν xanthón		ξᾰνθός xanthós	ξᾰνθή xanthḗ	ξᾰνθόν xanthón
Genitive		ξᾰνθοῦ xanthoû	ξᾰνθῆς xanthês	ξᾰνθοῦ xanthoû		ξᾰνθοῦ xanthoû	ξᾰνθῆς xanthês	ξᾰνθοῦ xanthoû		ξᾰνθοῦ xanthoû	ξᾰνθῆς xanthês	ξᾰνθοῦ xanthoû
Dative		ξᾰνθῷ xanthôi	ξᾰνθῇ xanthêi	ξᾰνθῷ xanthôi		ξᾰνθῷ xanthôi	ξᾰνθῇ xanthêi	ξᾰνθῷ xanthôi		ξᾰνθῷ xanthôi	ξᾰνθῇ xanthêi	ξᾰνθῷ xanthôi
Accusative		ξᾰνθόν xanthón	ξᾰνθήν xanthḗn	ξᾰνθόν xanthón		ξᾰνθόν xanthón	ξᾰνθήν xanthḗn	ξᾰνθόν xanthón		ξᾰνθόν xanthón	ξᾰνθήν xanthḗn	ξᾰνθόν xanthón
Vocative		ξᾰνθέ xanthé	ξᾰνθή xanthḗ	ξᾰνθόν xanthón		ξᾰνθέ xanthé	ξᾰνθή xanthḗ	ξᾰνθόν xanthón		ξᾰνθέ xanthé	ξᾰνθή xanthḗ	ξᾰνθόν xanthón
Dạng dẫn xuất		Phó từ				So sánh hơn				So sánh nhất
		ξᾰνθῶς xanthôs				ξᾰνθότερος xanthóteros				ξᾰνθότᾰτος xanthótatos
Lưu ý:		Bảng này cung cấp các đuôi biến tố của phương ngữ Attica. Đối với biến cách trong phương ngữ khác, xem Phụ lục:Biến cách phương ngữ tiếng Hy Lạp Attica.

Từ dẫn xuất

• ἐρυθρόξανθος (eruthróxanthos)
• ξάνθη (xánthē)
• Ξανθίας (Xanthías)
• ξανθίζω (xanthízō)
• ξάνθιον (xánthion)
• ξάνθισις (xánthisis)
• ξάνθισμα (xánthisma)
• ξανθισμός (xanthismós)
• ξανθόγεως (xanthógeōs)
• ξανθοδερκής (xanthoderkḗs)
• ξανθοειδής (xanthoeidḗs)
• ξάνθοθριξ (xánthothrix)
• ξανθοκάρηνος (xanthokárēnos)
• ξανθοκάρυον (xanthokáruon)
• ξανθοκόμης (xanthokómēs)
• ξανθόλευκος (xanthóleukos)
• ξανθόλοφος (xanthólophos)
• ξανθομήλινος (xanthomḗlinos)
• ξανθότης (xanthótēs)
• ξανθοφαής (xanthophaḗs)
• ξανθοφυής (xanthophuḗs)
• ξανθοχίτων (xanthokhítōn)
• ξανθόχλοος (xanthókhloos)
• ξανθόχολος (xanthókholos)
• ξανθόχροος (xanthókhroos)
• ξανθόω (xanthóō)
• ξανθωπός (xanthōpós)
• ξάνθωσις (xánthōsis)
• Ξᾰ́νθος (Xánthos)
• πυρρόξανθος (purrhóxanthos)

 

Hậu duệ

• Tiếng Hy Lạp: ξανθός (xanthós)

Tham khảo

• Liddell & Scott (1940) A Greek–English Lexicon, Oxford: Clarendon Press
• Liddell & Scott (1889) An Intermediate Greek–English Lexicon, New York: Harper & Brothers
• Autenrieth, Georg (1891) A Homeric Dictionary for Schools and Colleges, New York: Harper and Brothers
• ξανθός in Bailly, Anatole (1935) Le Grand Bailly: Dictionnaire grec-français, Paris: Hachette

• Cunliffe, Richard J. (1924) A Lexicon of the Homeric Dialect: Expanded Edition, Norman: Đại học Oklahoma Press, xuất bản 1963

• Bản mẫu:R:Slater
• Woodhouse, S. C. (1910) English–Greek Dictionary: A Vocabulary of the Attic Language‎^[1], London: Routledge & Kegan Paul Limited.
• Beekes, Robert S. P. (2010) Etymological Dictionary of Greek (Leiden Indo-European Etymological Dictionary Series; 10), with the assistance of Lucien van Beek, Leiden, Boston: Brill, →ISBN, tr. 1033